W ostatnich latach wiele badań naukowych potwierdziło teorię, że długotrwały stres ma bardzo negatywny wpływ na zdrowie jamy ustnej, zębów i przyzebia. Intrygująca statystyka przedstawiona przez amerykańską organizację NHNES ( National Health and Nutrition Examination Survey) dowodzi, że aż 2/3 osób cierpiących na depresję doświadczało przewlekłych bóli zębowych, a 1/2 oceniała swój stan zdrowia jamy ustnej na średni lub zły. W tym artykule omówimy, jak stres może wpływać na zdrowie zębów.
Co znajdziesz w artykule?
- Zgrzytanie zębami – nieświadome ścieranie zębów
- Ryzyko wad zgryzu
- Suchość w ustach
- Choroby przyzębia i próchnica
- Afty – owrzodzenia na błonach śluzowych jamy ustnej
- Błędne koło zdrowia jamy ustnej w momentach długotrwałego stresu
- Wpływ stresu na zdrowie jamy ustnej – podsumowanie
Zgrzytanie zębami – nieświadome ścieranie zębów
Przewlekły stres prowadzi do podwyższonego napięcia mięśniowego, które może powodować niekontrolowane zaciskanie lub zgrzytanie zębami (bruksizm).
Bruksizm jest bardzo groźny dla zdrowia naszej jamy ustnej. Zgrzytanie lub zaciskanie zębów powoduje uszkodzenie i pękanie szkliwa, ścieranie powierzchni zębów, nieodwracalnej utraty twardych tkanek zęba. Brzegi zębów staja się nierówne, wykruszone, bardzo często pojawia się nadwrażliwość spowodowana znaczną utratą szkliwa.
Starte zęby zmieniają także punkty kontaktów obu łuków, co zaś może przyczyniać się do choroby okluzyjnej (tzw. zgryz urazowy).
To schorzenie jest leczone poprzez odbudowę prawidłowych kształtów zębów, często stosowane są szyny okluzyjne i fizjoterapia.
Jeśli powodem jest napięcie psychiczne, to często stomatologiczne leczenie bruksizmu jest uzupełniane o psychoterapię. Zastosowanie klasycznego leczenia w gabinecie bez wsparcia mentalnego miałoby bowiem działanie krótkofalowe, gdyż pacjent ponownie doprowadziłby do starcia swoich zębów.
Oprócz klasycznych objawów zauważalnych na zębach do objawów bruksizmu należą:
- migrenowe bóle głowy, a nawet zawroty głowy
- bóle pleców, barków, mięśni szyi
- problemy z żuciem (wrażenie przeskakiwania w stawie skroniowo-żuchwowym podczas żucia),
- odsłanianie się szyjek zębowych
- krwawienia dziąseł
Ryzyko wad zgryzu
Duże napięcie mięśni żwaczy powodujące bruksizm często sprawia, że niektóre części uzębienia stają się przeciążone. To może prowadzić do starcia lub złamania zębów i wspomnianej wyżej choroby okluzyjnej, a to zwiększa ryzyko wad zgryzu. Zęby zaczynają się przesuwać lub wychylać. W takich sytuacjach nierzadko konieczne jest leczenie ortodontyczne.
Suchość w ustach
Suchość w ustach, czyli tzw. kserostomia, wynika ze zmniejszonej produkcji śliny. Stres może zmniejszać ilość śliny wytwarzanej przez gruczoły ślinowe jamy ustnej. W jednym z badań dotyczących relacji „stres a zęby” naukowcy zauważyli, że aż 22% badanych, którzy określili swój poziom stresu na wysoki lub bardzo wysoki, doświadczało kserostomii. W przypadku osób z depresją ten wskaźnik był jeszcze wyższy i wyniósł 31,7%.2 Te wyniki robią wrażenie, jeśli porównamy je do grupy kontrolnej o dobrym stanie psychicznym, w której kolejno 1,5% oraz 4,4% uskarżało się na suchość w ustach.
1https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0003996968901210
2https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5768958/
Choć suchość może się wydawać błahym problemem, to może mieć ona poważne konsekwencje. Wytwarzanie wystarczającej ilości śliny jest niezbędne dla zdrowia jamy ustnej. Dlaczego jest ważna?
- Pomaga wypłukiwać resztki jedzenia z jamy ustnej.
- Nawilża tkanki jamy ustnej.
- Reguluje warunki chemiczne panujące w jamie ustnej (prawidłowe pH)
- Bierze udział w remineralizacji szkliwa.
- Ma bakteriobójcze działanie, dlatego eliminuje patogenne drobnoustroje.
Jednym ze sposobów na zwalczenie suchości w ustach jest picie dużej ilości wody, by zwiększyć produkcję śliny. Dostępne są także preparaty (specjalistyczne spraye) wspomagające nawilżenie błony śluzowej. Jednak w takich przypadkach niezastąpiona jest pomoc np. psychoterapeuty, by lepiej radzić sobie ze stresującymi sytuacjami, co będzie miało korzystny wpływ nie tylko na zdrowie jamy ustnej ale i całego organizmu.
Choroby przyzębia i próchnica
Zdziwiony (-a)? Brak odpowiedniej ilości śliny może powodować stan zapalny tkanek przyzębia (np. infekcyjne zapalenie dziąseł), który często przeradza się w zaawansowane choroby przyzębia (paradontozę).
Wpływ stresu na zdrowie jamy ustnej jest także związany z najpopularniejszą dolegliwością stomatologiczną- próchnicą. Jak już wspomnieliśmy w artykule, stres powoduje zwiększoną suchość w ustach, a ta wpływa na wypłukiwanie minerałów ochronnych i zwiększenie poziomu pH w jamie ustnej. Kwasowe pH warunkuje prawidłowy rozwój bakterii, a jego podniesienie sprzyja namnażaniu patogennych,próchnicotwórczych bakterii.
To właśnie dlatego w momentach stresowych często nasze zęby są bardziej narażone na rozwój próchnicy. Dobra wiadomość jest taka, że jeśli prawidłowo zadbasz o higienę jamy ustnej, to ryzyko próchnicy jest niskie.
Afty – owrzodzenia na błonach śluzowych jamy ustnej
Przyczyny powstawania aft nie są dokładnie sprecyzowane, jednak badania pokazują, że ryzyko ich wystąpienia zwiększa się w momentach wysokiego poziomu stresu. Prawdopodobną przyczyną takiej korelacji jest osłabienie układu odpornościowego. Przewlekły stres zmniejsza ilość limfocytów Th1 (komórki odpornościowe Twojego organizmu), które zwalczają one patogenne bakterie i wirusy. Jeśli limfocytów jest zbyt mało, to organizm nie poradzi sobie z uszkodzeniami w błony śluzowej jamy ustnej, a to będzie prowadzić do powstawania aft.
Afty zazwyczaj goją się samoistnie w ciągu 10-14 dni, ale w tym czasie mogą sprawiać wiele bólu i dyskomfortu.
Jeśli czynniki stresowe nie zostaną zredukowane, to problem aft może powracać, gdyż osłabiony organizm nie będzie w stanie walczyć z mikrouszkodzeniami śluzówki.
3https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5958988/
Błędne koło zdrowia jamy ustnej w momentach długotrwałego stresu
Stres może odbijać się także na zdrowiu jamy ustnej w sposób mniej bezpośredni. Często napięcie psychiczne wpływa na pogorszenie nawyków żywieniowych. Organizm w przypadku osłabionej produkcji serotoniny i dopaminy (hormonów szczęścia) chce szybko nadrobić straty, a może to łatwo zrobić z pomocą … węglowodanów.
Spożywanie posiłków o wysokiej zawartości węglowodanów pomaga szybko poprawić nastrój (węglowodany wywołują wiele reakcji chemicznych, których rezultatem jest wytwarzanie przez mózg serotoniny) co jest bardzo przydatne w związku z odczuwanym stresem, ale jest zdecydowanie mniej „przydatne” dla Twoich zębów.
Najprostsze źródła dużej dawki węglowodanów to słodycze, fast-foody, lody czy chipsy. Takie jedzenie nie wspiera zdrowia zębów, a często prowadzi także do osłabienia układu odpornościowego, gdyż nie dostarczysz organizmowi odpowiedniej ilości witamin i minerałów. I tu schemat się zapętla:
stres->nieodpowiednie jedzenie->pogorszona odporność organizmu->osłabienie mikroflory w jamie ustnej->próchnica
Oczywiście możemy temu częściowo zapobiec poprzez odpowiednią higienę jamy ustnej. Wiedza nt. tego jak myć zęby prawidłowo może pomóc Ci uniknąć próchnicy, jednak w dłuższej perspektywie czasu przetworzone jedzenie będzie osłabiać cały Twój organizm. Nie tylko zęby.
Wpływ stresu na zdrowie jamy ustnej – podsumowanie
Jak widzisz, długotrwały stres bardzo mocno odbija się na zdrowiu jamy ustnej. Może on powodować:
- bruksizm i nieodwracalne niszczenie twardych tkanek zęba
- wady zgryzu,
- suchość w ustach,
- próchnicę,
- nadwrażliwość zębów
- problemy z nieświeżym oddechem,
- choroby dziąseł i przyzębia,
- choroby błon śluzowych – np.afty.
Często nie zdajemy sobie sprawy z wielu reakcji organizmu na stres. W XXI wieku jest on motorem napędowym dla większości chorób. Choć nie da się go całkowicie uniknąć, to kluczowa jest umiejętność radzenia sobie z nim z jak najmniejszą szkodą dla organizmu. Gdy uznasz, że źródłem problemów stomatologicznych jest stres, to nie kończ leczenia na wizycie w gabinecie dentystycznym. Wybierz się do specjalisty, który pomoże Ci lepiej reagować na nieprzyjemne sytuacje, gdyż skutki stresu mogą być fatalne nie tylko dla Twoich zębów.